Okiem eksperta Rynek rumuński w 2022 roku - M&A i lokalna specyfika

Rumunia jest jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek regionu CEE, z szacowanym tempem wzrostu PKB na poziomie 4,2% w 2022 r. W 2021 r. kraj odnotował również stały wzrost aktywności M&A, podobny do tego w krajach sąsiednich, jednak nie pozbawiony lokalnej specyfiki. Poprosiliśmy Bogdana Chiritę, dyrektora inwestycyjnego funduszu Private Equity Value4Capital, aby podzielił się swoim spojrzeniem na rumuński rynek M&A i opisał na czym V4C skupił się w realiach postpandemicznych.

Według źródeł publicznych (EY) rynek wzrósł do 6,2 mld USD (z 5,2 mld USD w 2020 r.), co oznacza wzrost o 38%, i zanotował 178 transakcji. Dużą ich część stanowiły nietypowo duże transakcje (np. przejęcie przez Romgaz udziałów ExxonMobil w projekcie gazowym Neptune Deep za 1,1 mld USD, czy przejęcie pozostałych 46% akcji Globalworth RE Investments przez luksemburski instrument CPI Property Group za 0,85 mld USD). Większość transakcji (>90%) obejmowała przejęcia strategiczne, natomiast około 15 zrealizowanych zostało przez inwestorów finansowych lub kapitał prywatny.

Kilka trendów powinno nadal dominować w krajobrazie fuzji i przejęć w Rumunii w 2022 r., oczywiście z zastrzeżeniem, że inwazja na Ukrainę może znacząco zakłócić działalność rynku w krótkim i potencjalnie średnim okresie. Są to:

• Globalnie: odbicie gospodarki oraz wzrost popytu po pandemii, nieco osłabione presją inflacyjną, powinny stanowić dobre tło do zawierania transakcji w wielu sektorach;
• W Rumunii i UE: inwestycje w infrastrukturę – unijny Plan Odbudowy, w ramach którego znaczna część środków zostałaby przeznaczona na przejście na zieloną energię i cyfryzację, powinien nadal stymulować zawieranie transakcji w tych obszarach;
• W Rumunii oraz CEE: tendencja do re-shoringu niektórych aktywności produkcyjnych z Azji Południowo-Wschodniej (i ostatnio z regionu WNP) może stwarzać możliwości strategicznych zakupów platform produkcyjnych.

Jeśli chodzi o konsolidację sektorową, większość firm odczuwa presję na skalowanie swojego biznesu i osiąganie korzyści skali w coraz bardziej konkurencyjnym środowisku. Niewiele sektorów jest odpornych na to zjawisko. W ramach tego co obserwuje V4C, widzimy, że:

• Podmioty medyczne nadal konsolidują się z czołowymi graczami, a zwłaszcza z MedLife, który wiedzie prym w przejmowaniu lokalnych lub wyspecjalizowanych graczy;

• Rolnictwo, zarówno w zakresie funkcjonowania gospodarstw, jak i pośród dostawców, staje się coraz bardziej wyrafinowane, co wymaga większej skalowalności;

• Od obszaru zielonej energetyki oczekuje się, że przejęcia lub inne działania rozwojowe będą ewoluować w 2022 r. wraz z dojrzewaniem tego sektora;

• Rośnie sektor technologii (graczy odpowiedzialnych za cyfryzację gospodarki lub automatyzacji procesów) w ramach inwestycji VC lub finansowania growth capital, gdzie pod jednym parasolem budowane są portfolia i pojawiają się liderzy.

W naszym ostatnim raporcie CEE Expert Report pisaliśmy, że w 2021 roku w Rumunii zaobserwowano nowy trend polegający na tym, że przedsiębiorcy pozostają na stanowiskach kierowniczych w firmach nawet po całościowych wykupach, nie tylko na określony czas, ale w długookresowo. Jak może pan się do tego odnieść?
Odpowiedź jest bardziej szczegółowa i zależy od wielkości firmy, dojrzałości sektora oraz rodzaju nabywcy (inwestor finansowy lub strategiczny).

Teoretycznie przy całościowych wykupach przez graczy strategicznych okres przekazania firmy jest zwyczajowo powiązany z jakąś formą earn-outu. Taka współpraca może być kontynuowana, jeśli cele zostaną osiągnięte lub gdy biznes jest na tyle specyficzny, że pozostawienie założyciela biznesu jest istotne dla stabilnego rozwoju firmy. Często obserwujemy naturalną zmianę zainteresowania wśród założycieli, którzy pozyskując pieniądze ze sprzedaży są mniej zmotywowani do raportowania i chcą realizować własne pomysły. Kto raz zostaje przedsiębiorcą, będzie nim przez całe życie. W przypadku PE istnieje kilka szczególnych przypadków:

1) Gdy założyciel biznesu jest obecny w firmie, nie oddelegowuje nikomu codziennego zarządzania nią i nie ma pod nim żadnej struktury. W tej sytuacji przy całościowym wykupie przedsiębiorca zostałby zatrzymany przez dłuższy czas, do chwili zbudowania takiej struktury, zidentyfikowania następcy i końca jego stopniowego wycofywania się z codziennej działalności. Jeśli wykup jest częściowy (wykup większościowy/mniejszościowy), założyciel będzie prawdopodobnie postrzegany jako kluczowy i pozostanie w firmie (z wyjątkiem wykazywania gorszych wyników itp. sytuacji) przez cały okres posiadania (średnioterminowo 3-5 lat).

2) Założyciel biznesu zbudował strukturę i ustalił procesy, i jest mniej zaangażowany w codzienne zarządzanie firmą. W takim przypadku zmiana menedżera jest łatwiejsza i może szybciej przebiegać. W przypadku całościowych wykupów, natychmiastowa wymiana może zostać zidentyfikowana i wprowadzona jako kluczowa część planu budowania wartości dla PE. W innych przypadkach częściej występuje okres przejściowy i założyciele dość szybko przechodzą na bardziej strategiczne, podobne do zarządczych, role. W odniesieniu do obu powyższych punktów, wielkość firmy (co w wielu przypadkach równa się obecności struktury zarządzania) ma znaczenie i będzie skłaniać do podjęcia decyzji o pozostawieniu założyciela biznesu na dłuższy czas. Patrząc z perspektywy Value4Capital, rzadko się zdarza, abyśmy całkowicie wykluczyli założyciela biznesu z procesu zarządzania. W działaniach PE jest to przejście, które często trwa przez cały okres posiadania firmy w portfolio. Dostrzegamy również i jesteśmy gotowi wspierać założycieli, którzy chcą wykorzystać finansowanie PE jako drogę do długoterminowej własności. Potrzebują kapitału w danej chwili, ale nie mają zamiaru oddawać kontroli ani własności w perspektywie średnioterminowej.
Medlife, pod wieloma względami firma rodzinna, jest przykładem, w którym finansowanie PE było bazą do trwałego ustanowienia własności firmy przez rodzinę Marcu. Zwłaszcza w nowszych, bardziej zorientowanych na technologię firmach założyciele drugiej generacji (pierwsi to założyciele/właściciele biznesów z lat 90./2000) chcą pozostać w strukturach, a udziały mniejszościowe są coraz częściej oferowane w finansowaniu PE. Przyglądamy się temu aktywnie — zawierając większe liczby umów nastawionych na rozwój z właśnie w ten sposób zaangażowanymi założycielami.

Dzieliliśmy czas pomiędzy nowymi transakcjami a tymi obecnymi w portfolio.W ubiegłym roku pracowaliśmy nad zawarciem transakcji w ramach naszego obecnego funduszu V4C Poland Plus. Wciąż mamy możliwość zrealizowania od 2 do 4 transakcji i fundusze w rezerwie na dalsze działania. Rozważaliśmy wiele możliwości, zarówno w Polsce, Rumunii, jak i na innych sąsiednich rynkach, ale nie znaleźliśmy celu, który spełniałby nasze kryteria. Kryteria te obejmują m.in. cenę – w ubiegłym roku wyceny były na bardzo wysokim poziomie. Prowadzimy obecnie kilka transakcji i zamierzamy podpisać jedną umowę w Rumunii jeszcze w pierwszym kwartale 2022. Ponadto nasze rumuńskie biuro zajmowało się zarządzaniem inwestycją, której dokonaliśmy jeszcze przed Covid-19 na Węgrzech, Doktor24, poprzez integrację przejęć dokonanych w 2020 roku (marzec i sierpień), a także zawarło i domknęło dwa przejęcia w 2021 i na początku 2022 roku.